Ганна Канавалава, чые дачка Антаніна Канавалава і зяць Сяргей Ярашэвіч былі асуджаныя на пяць з паловай гадоў пазбаўлення волі, з мінулага верасня не жыве ў Беларусі. Разам з двума маленькімі ўнукамі (на той момант 6 і 4 гадоў) яна была вымушана бегчы з краіны. Спачатку Ганна з Ванем і Насцяй знаходзіліся ва Украіне, затым пераехалі ў Польшчу. Як цяпер складваецца іх жыццё, чытайце ў нашым інтэрв’ю.
– 6 верасня споўніўся год, як затрымалі Антаніну Канавалаву. Ўспаміналі гэтую дату?
– Некалі. 1 верасня пачалося. Як тут нешта ўспомніць?
– Як вашы ўнукі адаптаваліся да жыцця ў Польшчы - школе, садку?
– Ваня цяжкі на пераезд. Мы з Насцяй 1 верасня літаральна цягнулі яго ў школу, угаворвалі. Але калі шчыра, я б таксама сябе цягнула ў школу. Не ведаю якім трактарам, бульдозерам. Думала, што ўжо ніколі да гэтага не вярнуся. Але, як гаворыцца, мы мяркуем, а бог мае.
Я раней чачотку адбівала, радавалася, калі дачка скончыла 11 класаў. А тут, уяўляеце, мала таго што першы клас, дык яшчэ і польская школа. Мне хацелася галасіць проста, што я дзіцяці вяду ў школу. І я ведаю, што Тоня ў гэты час таксама плача, таму што яна не вядзе дзіцяці ў школу.
Ну нічога, пайшлі. Першы дзень быў проста выдатны. Настаўніца падарыла ўсім дзеткам падарункі да першага верасня, дзённікі. Ніякіх не трэба было абавязацельстваў - ні кветак, нічога. Усё даволі прыстойна.
– Як у вас з польскай мовай? Даводзіцца ж мець зносіны з настаўнікамі, нейкія бытавыя пытанні вырашаць.
– На пальцах вырашаем. Але я як “нямы” чалавек. Мяне дзяўчынкі запісалі на курсы польскага ў лютым, але ў мяне не атрымалася іх скончыць. Таму што час быў 18.00, а ў гэты час дзеці дома. Калі я саджуся за польскі - проста немагчыма засяродзіцца. А потым яшчэ лакдаун. То бок, у мяне не атрымалася скончыць гэтыя курсы.
А вось у дзяцей у гэтым плане ўсё добра. Яны спакойна пераходзяць на польскую. У садзе маюць зносіны толькі на польскай. У Насці наогул без праблем. А вось Ваню ў садку некаторы час было няпроста. Чакаў, калі бабуля яго забярэ.
– Не мог адаптавацца з-за моўнага бар’ера?
– Так. А потым ён стаў разумець і трошкі гаварыць. Стала ўсё добра. Я спадзяюся, што ў школе ў яго атрымаецца. Настаўнік вельмі добры. Быў бацькоўскі сход. Я дала анкету і бацькоў не напісала. Паўстала пытанне чаму. Я патлумачыла, што бацькі ў турме. Настаўніку гэта было незразумела. А потым (калі яна зразумела) стала зусім іншае стаўленне.
– Зараз дзеці ўспамінаюць бацькоў?
– Безумоўна. Бацькі пастаянна з намі. “А што сказала б мама, а што сказаў бы тата?"Дзеці, намалюйце для мамы і таты малюнак”.
Дзеці ў школе задаюць пытанні Ваню: “твая мама бандыт ?” Ён адказвае: “Не. Мая мама не бандыт. Яна – волат (па-польску - герой). Яна абараняла краіну. У вас таксама быў свой прусак, але вы яго перамаглі”
– Апішыце як праходзіць цяпер ваш звычайны дзень?
– Да васьмі раніцы мы ўсе разам ідзем у школу. Заводзім Ваню. Потым Насцю ў сад. Вяртаюся дадому, нешта паспяваю зрабіць. Потым трэба ісці за Ваняй. Вяртаюся дадому і ў мяне літаральна гадзіна часу. Трэба цяпер ісці ў сад – забіраць Насцю ў 15 гадзін. Я не аплачваю садок – гэта прыватная ініцыятыва.
– Вы стаміліся ад усёй гэтай сітуацыі і ад побыту ў цэлым?
– Я не думала пра гэта. Таму што разумею, што акрамя мяне гэта ніхто не зробіць у дадзены момант. Я ведаю, што так трэба рабіць, таму я раблю.
– З мужам бачыліся з моманту ад’езду?
– Не. Ужо год. У ноч з 10 на 11 верасня мы з’ехалі ва Украіну і з таго часу з ім не бачыліся.
– Як муж перажывае гэтую сітуацыю – ён жа быў у судзе, калі абвяшчалі прысуд Антаніне?
– Так. Ён нічога не прапускае, піша скаргі. Склалася такая сітуацыя, што проста не можа пакінуць ні зяця,
ні дачку.
– Ці ёсць сувязь з вашым зяцем - Сяргеем Ярашэвічам? Якія ў яго ўмовы ўтрымання?
– Ён трапіў у Ваўкавыск. Пасля суда сядзеў у Баранавічах. Яго перавялі літаральна праз тыдзень. Не чакалі ні апеляцыі нічога. Ён у Баранавічах быў у поўнай ізаляцыі. Ні газет, ні тэлевізара. Лісты ад яго вельмі кароткія. Просіць перадаць дзеткам, што вельмі іх любіць.
– Ці ёсць нейкая сувязь з Антанінай?
– Няма. За год у СІЗА яна не атрымала ніводнага майго ліста. Я пісала з Украіны, пісала з Польшчы. Я паспытала, напэўна, усе спосабы.
– Яе лісты да вас даходзяць?
– Яна мне не піша – яна піша таце. Канкрэтна мне Тоня напісала, напэўна, два лісты. У кастрычніку павіншавала з Днём маці і, напэўна, з 8 сакавіка. Яна не хацела лішні раз свяціць мой адрас з-за дзяцей.
– А лісты ад яе да вашага мужа?
– Дзесьці адзін з пяці лістоў толькі.
– Антаніна Канавалава, як і многія іншыя жанчыны-палітвязні (Наталля Хершэ, Соф'я Малашэвіч, Вольга Класкоўская, Паліна Шарэнда-Панасюк), знаходзіцца ў СІЗА-4 у Гомелі. Нешта вядома па ўмовах утрымання?
– Нічога не ведаю. Яна да гэтага часу (інтэрв'ю было ўзята 7 верасня) знаходзіцца на карантыне.
У мяне быў у траўні дзень нараджэння – пракурор запытаў для Тоні пяць з паловай гадоў. Такі ўдар быў ніжэй пояса. Зараз Дзень нараджэння Вані быў – а яе этапавалі ў калонію ў Гомель.
Я магу расказаць пра этап. Ён быў вельмі цяжкі. 26 ліпеня яе ўзялі з рэчамі на выхад. Пагрузілі ў аўтазак, каб везці на чыгунку. Усе рэчы, якія яны падрыхтавалі ў калонію, сказалі пакінуць. А там мы перадавалі і нават усім светам збіралі (я вельмі ўдзячная людзям, якія дапамагалі са зборам). Быццам бы рэчы паедуць следам за імі. Усё пакінулі.
Далей іх загналі ў вагон – там жа клеткі такія. Туды нагналі 15 чалавек. Тоня мая з кавідам. У камеры, калі яе забіралі, у яе быў кавід. Марфа Рабкова ляжала – ёй дазволілі не ўставаць. Вы ўяўляеце, які стан у чалавека быў? Гэта без лекаў, без медыцынскай дапамогі. Гэта значыць, яны выжывалі і дапамагалі адзін аднаму.
І вось іх заштурхалі ў гэты вагон. Суткі не вадзілі ў туалет, а прывезлі 29. Праз трое сутак. Без ежы. Без сну. А надвор’е якое было – спякота. Гэта ж вагон, у якім нічога не адчыняецца. Няма доступу паветра. Дзяўчынкі проста задыхаліся. І Тоня з кавідам. А зараз Беларусі даюць амаль мільярд еўра. На барацьбу з кавідам!
А далей рэчы незразумела дзе. У калонію яна прыехала без рэчаў. Там у яе забралі байку, бо былі кішэні на маланках. Далі ружовую сукенку і далі спадніцу з пінжаком і мужчынскія шкарпэткі чорныя. Вось і ўсё.
– Вам дапамагаюць зараз фонды?
– Так, дзякуй вялікае фонду “Краіна для Жыцця”. Яны пераводзяць грошы для Тоні на рахунак, таму што калі б пераводзілі мне, была бы спакуса выдаткаваць гэтыя грошы на ўнукаў, кудысьці схадзіць з імі. А так, калі Тоня выйдзе, гэтыя грошы дапамогуць ёй аднавіць здароўе. Кватэру і садок мне аплачваюць прадстаўнікі дыяспары. Беларусы дапамагаюць.
– Я бачыў у СМІ некаторыя лісты Антаніны і ўразіўся аптымізму і сіле волі. Яна суцяшала, падтрымлівала людзей, якія не проста на волі, але нават не ў Беларусі, у бяспецы за мяжой. Адкуль у яе гэта?
– Яна першапачаткова была такой. У майго мужа было, напэўна, тры спатканні з ёй. І калі ён расказваў ёй аб дзецях, яна плакала. Я мужу кажу: “Дык а што ты хочаш ? Каму яна яшчэ паплача?” А вяртаецца ў камеру – крэмень. Не ведаю, адкуль чэрпае сілы. Яна і нас падтрымлівае. Для мяне яна маленькая дзяўчынка, якую трэба абараніць, дапамагчы. Я таксама перажываю, якая яна выйдзе.
Тоня губляе зрок вельмі моцна, губляе здароўе. Псіхалагічна таксама цяжка. Воля Паўлава казала, што гэта (умовы ўтрымання) настолькі брудна, настолькі не хочацца да гэтага вяртацца... І ў гэтым трэба жыць.
У яе вельмі дрэнны зрок. І ён падае. Яна напісала, што цяпер у Гомелі бачыць зямлю, траву, людзей, якія гулялі за плотам. Чуе дзяцей. І яна ўсміхаецца, таму што бачыць гэта ў першы раз за год.
– Калі гэта скончыцца?
– Я лічу, што пакуль не выйдуць у Беларусі людзі, гэта можа яшчэ доўга працягвацца. Трэба ціснуць, даціскаць рэжым, каб заканчваліся грошы, каб як мага менш працавалі заводы.
Ці будзем чакаць 40 гадоў як Майсей, які вадзіў па пустыні людзей. Пакуль не памерлі ўсе, хто нарадзіўся ў рабстве.
Калі ласка, падтрымайце сем’і палітвязняў. Салідарнасць – галоўная сіла беларусаў!
– 6 верасня споўніўся год, як затрымалі Антаніну Канавалаву. Ўспаміналі гэтую дату?
– Некалі. 1 верасня пачалося. Як тут нешта ўспомніць?
– Як вашы ўнукі адаптаваліся да жыцця ў Польшчы - школе, садку?
– Ваня цяжкі на пераезд. Мы з Насцяй 1 верасня літаральна цягнулі яго ў школу, угаворвалі. Але калі шчыра, я б таксама сябе цягнула ў школу. Не ведаю якім трактарам, бульдозерам. Думала, што ўжо ніколі да гэтага не вярнуся. Але, як гаворыцца, мы мяркуем, а бог мае.
Я раней чачотку адбівала, радавалася, калі дачка скончыла 11 класаў. А тут, уяўляеце, мала таго што першы клас, дык яшчэ і польская школа. Мне хацелася галасіць проста, што я дзіцяці вяду ў школу. І я ведаю, што Тоня ў гэты час таксама плача, таму што яна не вядзе дзіцяці ў школу.
Ну нічога, пайшлі. Першы дзень быў проста выдатны. Настаўніца падарыла ўсім дзеткам падарункі да першага верасня, дзённікі. Ніякіх не трэба было абавязацельстваў - ні кветак, нічога. Усё даволі прыстойна.
– Як у вас з польскай мовай? Даводзіцца ж мець зносіны з настаўнікамі, нейкія бытавыя пытанні вырашаць.
– На пальцах вырашаем. Але я як “нямы” чалавек. Мяне дзяўчынкі запісалі на курсы польскага ў лютым, але ў мяне не атрымалася іх скончыць. Таму што час быў 18.00, а ў гэты час дзеці дома. Калі я саджуся за польскі - проста немагчыма засяродзіцца. А потым яшчэ лакдаун. То бок, у мяне не атрымалася скончыць гэтыя курсы.
А вось у дзяцей у гэтым плане ўсё добра. Яны спакойна пераходзяць на польскую. У садзе маюць зносіны толькі на польскай. У Насці наогул без праблем. А вось Ваню ў садку некаторы час было няпроста. Чакаў, калі бабуля яго забярэ.
– Не мог адаптавацца з-за моўнага бар’ера?
– Так. А потым ён стаў разумець і трошкі гаварыць. Стала ўсё добра. Я спадзяюся, што ў школе ў яго атрымаецца. Настаўнік вельмі добры. Быў бацькоўскі сход. Я дала анкету і бацькоў не напісала. Паўстала пытанне чаму. Я патлумачыла, што бацькі ў турме. Настаўніку гэта было незразумела. А потым (калі яна зразумела) стала зусім іншае стаўленне.
– Зараз дзеці ўспамінаюць бацькоў?
– Безумоўна. Бацькі пастаянна з намі. “А што сказала б мама, а што сказаў бы тата?"Дзеці, намалюйце для мамы і таты малюнак”.
Дзеці ў школе задаюць пытанні Ваню: “твая мама бандыт ?” Ён адказвае: “Не. Мая мама не бандыт. Яна – волат (па-польску - герой). Яна абараняла краіну. У вас таксама быў свой прусак, але вы яго перамаглі”
– Апішыце як праходзіць цяпер ваш звычайны дзень?
– Да васьмі раніцы мы ўсе разам ідзем у школу. Заводзім Ваню. Потым Насцю ў сад. Вяртаюся дадому, нешта паспяваю зрабіць. Потым трэба ісці за Ваняй. Вяртаюся дадому і ў мяне літаральна гадзіна часу. Трэба цяпер ісці ў сад – забіраць Насцю ў 15 гадзін. Я не аплачваю садок – гэта прыватная ініцыятыва.
– Вы стаміліся ад усёй гэтай сітуацыі і ад побыту ў цэлым?
– Я не думала пра гэта. Таму што разумею, што акрамя мяне гэта ніхто не зробіць у дадзены момант. Я ведаю, што так трэба рабіць, таму я раблю.
– З мужам бачыліся з моманту ад’езду?
– Не. Ужо год. У ноч з 10 на 11 верасня мы з’ехалі ва Украіну і з таго часу з ім не бачыліся.
– Як муж перажывае гэтую сітуацыю – ён жа быў у судзе, калі абвяшчалі прысуд Антаніне?
– Так. Ён нічога не прапускае, піша скаргі. Склалася такая сітуацыя, што проста не можа пакінуць ні зяця,
ні дачку.
– Ці ёсць сувязь з вашым зяцем - Сяргеем Ярашэвічам? Якія ў яго ўмовы ўтрымання?
– Ён трапіў у Ваўкавыск. Пасля суда сядзеў у Баранавічах. Яго перавялі літаральна праз тыдзень. Не чакалі ні апеляцыі нічога. Ён у Баранавічах быў у поўнай ізаляцыі. Ні газет, ні тэлевізара. Лісты ад яго вельмі кароткія. Просіць перадаць дзеткам, што вельмі іх любіць.
– Ці ёсць нейкая сувязь з Антанінай?
– Няма. За год у СІЗА яна не атрымала ніводнага майго ліста. Я пісала з Украіны, пісала з Польшчы. Я паспытала, напэўна, усе спосабы.
– Яе лісты да вас даходзяць?
– Яна мне не піша – яна піша таце. Канкрэтна мне Тоня напісала, напэўна, два лісты. У кастрычніку павіншавала з Днём маці і, напэўна, з 8 сакавіка. Яна не хацела лішні раз свяціць мой адрас з-за дзяцей.
– А лісты ад яе да вашага мужа?
– Дзесьці адзін з пяці лістоў толькі.
– Антаніна Канавалава, як і многія іншыя жанчыны-палітвязні (Наталля Хершэ, Соф'я Малашэвіч, Вольга Класкоўская, Паліна Шарэнда-Панасюк), знаходзіцца ў СІЗА-4 у Гомелі. Нешта вядома па ўмовах утрымання?
– Нічога не ведаю. Яна да гэтага часу (інтэрв'ю было ўзята 7 верасня) знаходзіцца на карантыне.
У мяне быў у траўні дзень нараджэння – пракурор запытаў для Тоні пяць з паловай гадоў. Такі ўдар быў ніжэй пояса. Зараз Дзень нараджэння Вані быў – а яе этапавалі ў калонію ў Гомель.
Я магу расказаць пра этап. Ён быў вельмі цяжкі. 26 ліпеня яе ўзялі з рэчамі на выхад. Пагрузілі ў аўтазак, каб везці на чыгунку. Усе рэчы, якія яны падрыхтавалі ў калонію, сказалі пакінуць. А там мы перадавалі і нават усім светам збіралі (я вельмі ўдзячная людзям, якія дапамагалі са зборам). Быццам бы рэчы паедуць следам за імі. Усё пакінулі.
Далей іх загналі ў вагон – там жа клеткі такія. Туды нагналі 15 чалавек. Тоня мая з кавідам. У камеры, калі яе забіралі, у яе быў кавід. Марфа Рабкова ляжала – ёй дазволілі не ўставаць. Вы ўяўляеце, які стан у чалавека быў? Гэта без лекаў, без медыцынскай дапамогі. Гэта значыць, яны выжывалі і дапамагалі адзін аднаму.
І вось іх заштурхалі ў гэты вагон. Суткі не вадзілі ў туалет, а прывезлі 29. Праз трое сутак. Без ежы. Без сну. А надвор’е якое было – спякота. Гэта ж вагон, у якім нічога не адчыняецца. Няма доступу паветра. Дзяўчынкі проста задыхаліся. І Тоня з кавідам. А зараз Беларусі даюць амаль мільярд еўра. На барацьбу з кавідам!
А далей рэчы незразумела дзе. У калонію яна прыехала без рэчаў. Там у яе забралі байку, бо былі кішэні на маланках. Далі ружовую сукенку і далі спадніцу з пінжаком і мужчынскія шкарпэткі чорныя. Вось і ўсё.
– Вам дапамагаюць зараз фонды?
– Так, дзякуй вялікае фонду “Краіна для Жыцця”. Яны пераводзяць грошы для Тоні на рахунак, таму што калі б пераводзілі мне, была бы спакуса выдаткаваць гэтыя грошы на ўнукаў, кудысьці схадзіць з імі. А так, калі Тоня выйдзе, гэтыя грошы дапамогуць ёй аднавіць здароўе. Кватэру і садок мне аплачваюць прадстаўнікі дыяспары. Беларусы дапамагаюць.
– Я бачыў у СМІ некаторыя лісты Антаніны і ўразіўся аптымізму і сіле волі. Яна суцяшала, падтрымлівала людзей, якія не проста на волі, але нават не ў Беларусі, у бяспецы за мяжой. Адкуль у яе гэта?
– Яна першапачаткова была такой. У майго мужа было, напэўна, тры спатканні з ёй. І калі ён расказваў ёй аб дзецях, яна плакала. Я мужу кажу: “Дык а што ты хочаш ? Каму яна яшчэ паплача?” А вяртаецца ў камеру – крэмень. Не ведаю, адкуль чэрпае сілы. Яна і нас падтрымлівае. Для мяне яна маленькая дзяўчынка, якую трэба абараніць, дапамагчы. Я таксама перажываю, якая яна выйдзе.
Тоня год адседзела. Спытаеце ў любога, хто там пабываў, што такое год у ізаляцыі, калі ты не ведаеш, што робіцца па той бок калючага дроту. Прайсці Акрэсціна.
Тоня губляе зрок вельмі моцна, губляе здароўе. Псіхалагічна таксама цяжка. Воля Паўлава казала, што гэта (умовы ўтрымання) настолькі брудна, настолькі не хочацца да гэтага вяртацца... І ў гэтым трэба жыць.
У яе вельмі дрэнны зрок. І ён падае. Яна напісала, што цяпер у Гомелі бачыць зямлю, траву, людзей, якія гулялі за плотам. Чуе дзяцей. І яна ўсміхаецца, таму што бачыць гэта ў першы раз за год.
– Калі гэта скончыцца?
– Я лічу, што пакуль не выйдуць у Беларусі людзі, гэта можа яшчэ доўга працягвацца. Трэба ціснуць, даціскаць рэжым, каб заканчваліся грошы, каб як мага менш працавалі заводы.
Ці будзем чакаць 40 гадоў як Майсей, які вадзіў па пустыні людзей. Пакуль не памерлі ўсе, хто нарадзіўся ў рабстве.
Калі ласка, падтрымайце сем’і палітвязняў. Салідарнасць – галоўная сіла беларусаў!
Працягнуць
.png)