Як кажуць, дысідэнты не бываюць былымі. Таму доўга чаканая свабода прыносіць палітзняволенаму радасць не на доўга. Пасля выхаду з турмы ўжо былы вязень рэжыму сутыкаецца з новым рэжымам, толькі ў ўмовах адноснай свабоды. Пастаянны нагляд міліцыі, “воўчы білет” пры пошуку працы, цэлы стос праблем са здароўем: разгадаўшае зрок, сыплюцца зубы… А пасля некалькіх месяцаў пасля вызвалення замест радасці свабоднага існавання накрывае цяжкі псіхалагічны крызіс. Аб усім гэтым не па чутках ведаюць у арганізацыі BY_Help, якая займаецца комплекснай рэабілітацыяй вызваленых палітзняволеных.
Я размоўляю з кіраўніком гэтай арганізацыі Аляксеем Левончыкам. І амаль з першых слоў, калі ён пачынае гаварыць аб болях былых палітзэкаў, яго твар пачынае свярбаць нервовы тик. І гэты дэталь як сімвал траўміруючага досведу яшчэ доўга не адпускае мяне. Я пішу пра гэта цяпер з суперажываннем да ўсіх тых, хто працуе ў сістэме дапамогі палітзняволеным. Мне застаецца толькі здагадвацца пра глыбіню псіхалагічных перажыванняў і праблем са здароўем тых, хто прайшоў праз жах турмы. Аб гэтых і іншых праблемах далей расказвае мне Аляксей.
Пасля турмы ў людзей значна пагаршаецца здароўе, кажа ён. Страцілі зубы, узнікаюць праблемы са спіной з-за пастаяннага сядзячага становішча ў заключэнні, жахлівае харчаванне або голад выклікаюць сур’ёзныя праблемы з страўнікам. І гэта толькі частка таго, што адбываецца з палітзняволенымі, якія выходзяць на свабоду.
Былыя заключаныя пачынаюць губляць зрок: "Вочы пасля турмы проста “сыплюцца””.
Аднак, па словах Левончыка, фізічнае здароўе — толькі частка цяжкасцяў. Сапраўдны крызіс у палітзняволеных узнікае на псіхалагічным узроўні. Многія людзі, выйшаўшы на свабоду, яшчэ доўга не могуць справіцца з наступствамі псіхалагічнай траўмы. Гэтыя праблемы часта не з’яўляюцца адразу, але праз некалькі месяцаў становіцца зразумела: патрэбна дапамога. “Мы толькі пачынаем збіраць дадзеныя, але ўжо зразумела, што большасць вызваленых патрабуюць сур’ёзнай псіхалагічнай падтрымкі," - адзначае Левончык.
Медыцынскія праблемы:
-
Зубы: Праблемы з зубамі, страта коранёў, неабходнасць ўстаноўкі імплантаў.
-
Спіна: Праблемы са спінай з-за пастаяннага знаходжання ў сядзячым становішчы.
-
Страўнік: Праблемы з страўнікам з-за дрэннага харчавання або голаду.
-
Вочы: Пагаршэнне зроку.
Псіхалагічнае стан: Псіхалагічныя праблемы, якія часта з’яўляюцца праз некалькі месяцаў пасля выхаду з турмы; праблемы ў адносінах.
Адна з сур’ёзных праблем для былых заключаных — пастаянны нагляд з боку міліцыі. Калі палітзняволенага выпускуюць на свабоду, гэта не азначае, што яго цалкам вызвалілі. Часта былых дысідэнтаў абавязваюць наведваць пэўныя лекцыі ў аддзяленнях міліцыі, а кантроль з боку сілавых структур працягваецца. Гэта стварае дадатковы ціск на чалавека, нават пасля выхаду на свабоду.
"Часта людзей ставяць на кантроль, напрыклад, забараняюць выезд з краіны," - дадае Левончык. Часам даходзіць да таго, што былым палітзэкам “забаронена з’яўляцца ўвонкі з дома”.
Кантроль і абмежаванні:
-
Нагляд з боку ўладаў: прымусовыя лекцыі, кантроль міліцыі.
-
Абмежаванні на перамяшчэнне: з’яўляцца ўвонкі з дома, выезд за граніцу.
Часта непераадольнай цяжкасцю становіцца пошук працы. З аднаго боку ад цябе патрабуюць трудоустройства як доказ таго, што “всталі на шлях выпраўлення”. З іншага боку палітзняволены трапляе ў «чорныя спісы», і на яго працадаўцу могуць аказваць і аказваюць ціск, каб палітзняволенага не ўзялі на працу. Гэта дысцыплінуе і дыскрымінаваць, рэзка абмяжоўваючы магчымасці трудоустройства і перакрываючы нармальныя крыніцы сродкаў да існавання. Па сутнасці, былыя палітзэкі могуць устраіцца толькі ў тыя кампаніі, якія не баяцца ціску з боку ўладаў. Гэты свайго роду «воўчы білет» — рэальнасць у Беларусі.
Цяжкасці з трудоустройствам:
-
Чорныя спісы: Невозможнасць знайсці добрую працу з-за знаходжання ў чорных спісах.
-
Ціск на працадаўцаў: ціск на кіраўніцтва з боку ўладаў, каб тыя не ўзялі на працу былых заключаных.
У многіх пасля доўгага заключэння ўзнікаюць сямейныя праблемы, што яшчэ больш ускладняе адаптацыю да нармальнага жыцця.
Сямейныя праблемы:
-
Разбурэнне сем'яў: Праблемы ў сям’і пасля доўгага заключэння.
-
Фінансавыя цяжкасці: Сям’і палітзняволеных сутыкаюцца з цяжкімі фінансавымі цяжкасцямі. Ім месяцамі, а часам і гадамі, даводзілася траціць грошы на адвакатаў, перадачы, паездкі. Пры тым, што дастатчык быў у турме.
-
Фінансавыя цяжкасці: Падобныя фінансавыя праблемы могуць быць асабліва катастрофічнымі, калі з-за асацыяцый з асуджаным губіць працу і хто-то з родных. “Так жа, як было ў Савецкім Саюзе”.
Фінансавыя цяжкасці:
-
Паганае фінансавае становішча сем’яў: з-за адсутнасці карміцеля, расходаў на перадачы і паездкі.
-
Расходы на адвакатаў: высокія расходы на юрыдычныя кансультацыі і абарону адваката.
-
Увольненні родных: Увольненне блізкіх родных па асацыяцыі з заключаным.
Цяпер, калі перад гэтымі людзьмі стаяць неверагодныя выклікі, арганізацыя BY_Help патрабуе вашай падтрымкі. Ваша дапамога можа стаць для іх не проста шчодрым жэстам, а сапраўдным выратаваннем, падтрымкай, якая дапаможа аднавіць жыццё і веру ў будучыню.
Падумайце, што можа значыць ваша намаганне для таго, хто праходзіць гэты няпросты шлях? Пажертвуйце, падарыце гадзіну часу ў якасці валанцёра, распаўсюджвайце інфармацыю — ваш ўдзел дапаможа разбурыць бар’еры і пабудаваць для людзей, якія прайшлі выпрабаванні турмой, масты да сапраўднай свабоды.
Звяртайцеся на інфалінію @BYHelp_info ў Telegram.
Працягнуць
