Сябра прэзідыюму партыі «Народная Грамада», палітычны актывіст Вераніка Мішчанка распавяла пра беларускую Рэвалюцыю, Сяргея Ціханоўскі і тое, што на яе думку будзе далей.
- Некалькі слоў пра сябе і пра партыю ў якой складаецца.
- Партыя называецца сацыял-дэмакратычная партыя "Народная Грамада" - не блытаць з "Грамадай". Наш лідэр - Мікалай Статкевіч амаль год знаходзіцца ў турме. Я - сябра прэзідыума, кіраўнік інфармацыйнай камісіі, адміністратар усіх інфармацыйных рэсурсаў партыі, ніводзін з якіх не быў страчаны ці захоплены, мне іх усё ўдалося захаваць. Я была Кандыдатам пратэсту па стратэгіі Мікалая Статкевіча.
Па прафесіі я відэамаркетолаг. Для таго як у мяне летась арыштавалі рахункі, я была ІП, намінальна я ім, мусіць, і застаюся. Нарадзілася і да 2019 года пражыла ў Жлобіне. Потым жыла ў Менску.
- Ці зарэгістраваная ваша партыя? Як доўга вы ў ёй знаходзіцеся і чаму вырашылі туды ўступіць?
- «Народная Грамада» не зарэгістраваная. Дзве прычыны. Па-першае, у прынцыпе ў нас партыі не рэгіструюць зараз. Другое - мы не падавалі спісы ў мінюст, каб не свяціць людзей. У нас нават у прэзентацыі гаворыцца: партыя, якая змагаецца. Вось гэтыя пастаянныя суткі, пастаянныя рэпрэсіі – гэта спадарожнікі як лідэраў, так і шараговых сяброў “Народнай Грамады”.
Сапраўды сказаць, я раней была вельмі актыўная ў грамадзянскім плане. Хаця і не ведала колькі ў нас партый і што за партыі, бо я, як і большасць беларусаў, не бачыла гэтага палітычнага жыцця. Партыя гэта была нешта такое эфемернае. Таму я са здзіўленнем даведалася, што ў нас у Беларусі больш за 20 партый, у тым ліку незарэгістраваных.
Да нейкага моманту мне хапала грамадзянскай актыўнасьці. Але калі прайшлі маршы недармаедаў у 2017 годзе, я вырашыла, што хачу змагацца мэтанакіравана, мне патрэбная нейкая партыя. Я разглядала і "Гавары праўду" і партыю Мілінкевіча, і іншыя партыі. Але так атрымалася, што я вельмі актыўная ў сацсетках - мне трапіўся на вочы пост Сяргея Спарыша. Знакамітае фота - дзе ён стаіць з чырвона-зялёным сцягам на плячах, а ў руках у яго бел-чырвона-белы.
І калі яго разам з Янам Грыбам заграблі тады з праспекта за чырвона-зялёны сцяг. І амапавец тады па сьцягу нагамі патаптаўся, вымазаў - у Сяргея быў класны пост. Я ў каментарах нешта напісала, Сяргей адказаў. Мы падпісаліся адзін на аднаго і пачалі размаўляць. І недзе праз пару месяцаў Сярожа папрасіў мяне зрабіць YouTube канал Мікалаю Статкевічу. І сказаў: "Толькі грошай у нас няма, мы не зарэгістраваны". Я адказала: «Вораг майго ворага - мой вораг. Нарэшце я магу зрабіць нешта рэальнае».
Я стварыла тады канал Мікалая Статкевіча. Выпусціла на ім некалькі відэа. А потым быў скандал. Чалавек хаваў у сябе на кватэры Мікалая Статкевіча, каб ён мог прыйсці на марш 25 сакавіка (у 2017 годзе). І Статкевіча высачылі - выкралі з гэтай кватэры.
Была вельмі непрыемная гісторыя. Як у нас любяць заўсёды вінаваціць усіх людзей, якія нешта робяць - у фэйсбуку, ва ўсіх сацсетках. І для мяне гэта было такім шокам - ну вось я прыйшла ў палітычную барацьбу, а тут такое. Я ціхенька адышла тады ад гэтага. Я па-ранейшаму Сяргею Спарышу дапамагала, усе пасады рабіла. Але ўжо ня так актыўна.
А потым я пераехала ў Менск. І пазнаёмілася з Мікалаем Статкевічам, паразмаўлялі, і пасля гэтага я стала актыўна ўдзельнічаць, пачала здымаць акцыі, пісаць пра іх. Так актыўна ўдзельнічала, што да выбараў 2019 года я раптам нечакана стала членам ЦК "Народнай Грамады" і кіраўніком інфармацыйнай камісіі.
Тады мы ішлі як кандыдаты ў дэпутаты на парламенцкую кампанію для таго, каб легальна стаяць на пікетах і размаўляць з людзьмі аб сітуацыі ў краіне.
- Вы, мусіць, сталі вядомыя прадстаўнікам сілавога апарата, прымільгаліся на акцыях. На вас быў ужо нейкі ціск у 2019 годзе, ці ён пачаўся толькі ў 2020?
- У ліпені 2019 года мая парламенцкая кампанія пачалася з інтэрв'ю ў Сяргея Ціханоўскага. Тады я спытала ў Сяргея: "Што, калі я скажу адкрыта: Лукашэнка павінен сысці?". Гэта быў лозунг нашай парламенцкай кампаніі: "Лукашэнка павінен сысці".
Ціханоўскі адказаў: "Я толькі за". На канале "Краіна для жыцця" гэта было першае палітычнае інтэрв'ю, пасля якога цалкам памянялася танальнасць канала. Да гэтага гасцямі Сяргея былі бізнесмены, ён смела і цікава будаваў інтэрв'ю з імі, канал добра рос. Пасля майго інтэрв'ю Ціханоўскі цалкам перайшоў на такія тэмы, на гасцей-палітыкаў, стаўшы першым у беларускім YouTube палітычным блогерам-ньюсмейкерам.
Што дзіўна - усю кампанію мы абаранілі. У нас былі ўсюды карыкатуры Лукашэнкі. І нічога ў адказ {рэакцыі ўладаў}. І нават калі Сяргей сабраў вялізны пікет, калі былі ўсе блогеры каля “Кароны”. Нават тады нічога не было - ніякіх рэпрэсій супраць нас.
Але потым пачаліся затрыманні. Першы - гэта Сяргей Ціханоўскі, пасля таго як ён зняў на плошчы Свабоды заключны мітынг, на якім мы спальвалі пасведчанні. Не паспеў ён выехаць з плошчы Свабоды, як яго спынілі даішнікі і сказалі, што машына ў вышуку. Нумары на ёй фальшывыя. На падставе гэтага Сяргея забралі ў ДАІ.
Ён паспеў даслаць галасавое паведамленне, нашы паехалі ў ДАІ, паднялі шум у сацсетках, і яго выпусцілі позна ўначы. Машыну затрымалі. І потым быў мітынг пад ДАІ, Сяргей сабраў чалавек сто мінімум. Дзе ён праспяваў сваю песню ПачусуйШаблыка.
А другі каго затрымалі ў гэтай кампаніі - Сяргей Спарыш. За тую кампанію было два рэпрэсаваныя – Сяргей Ціханоўскі і Сяргей Спарыш. Нас увогуле не чапалі. Таму мы спакойна ішлі ў прэзідэнцкую кампанію.
Мы разумелі, што нас чакае. Але мы думалі, што абароненыя статутам кандыдата ў прэзідэнты. Таму Статкевіч прапанаваў усім блогерам ісці Кандыдатамі пратэсту, у тым ліку Ціханоўскаму. Бо кандыдат у прэзідэнты быў абаронены гэтым статусам.
- Гэта значыць, вы думалі, што калі няма фармальнай нагоды, да вас чапляцца не будуць?
- Мы ішлі на выбары, каб на гэтых пікетах, як і ў парламенцкую кампанію, сустракацца з людзьмі, каб расказваць аб сітуацыі ў краіне. Гэта поўнасцю легальныя і законныя метады правядзення перадвыбарнай кампаніі. Але Лукашэнка тады ўжо вырашыў, што «любімую не аддасць». Ніхто з рэпрэсаваных ні разу не парушыў Канстытуцыю.
Так атрымалася, што паездкі Сяргея Ціханоўскага сталі каталізатарам прэзідэнцкай кампаніі. Яго зносіны з людзьмі ў гарадах працягнулі нашы восеньскія і зімовыя акцыі: скончылася парламенцкая кампанія, 15 лістапада - калі ёлку паставілі, і сабралася больш за тысячу людзей.
Потым канец лістапада - мітынг «Вольных беларусаў» з кардонным двайнікам НЕХТА. Потым пачаліся акцыі за незалежнасць (7-8 снежня, калі з Паўлам Севярынцам быў марш да расейскай амбасады і на плошчу Незалежнасці). Потым ковід, людзі расказвалі пра свае беды.
Беларусы паверылі, што яны змогуць пабудаваць краіну для жыцьця. Калі абяруць замест Лукашэнкі годнага прэзідэнта.
- Вы былі даверанай асобай Святланы Ціханоўскай на выбарах. Як гэта атрымалася?
- Мы з Валянцінам Троцкім былі ў здзіўленні, чаму нас абралі {даверанымі асобамі}. Справа ў тым, што калі я стала даверанай асобай Святланы Ціханоўскай, я ўсяго тыдзень як выйшла з ЦІПа (гэта было ў ліпені).
На наступны дзень пасьля вызваленьня я перайшла на нелегальнае становішча і хавалася наступныя дзевяць месяцаў. Я ведала, што на мне ўжо крыміналка. Сілавікі тады відаць сумняваліся каго ўзяць - мяне ці Спарыша.
І вось у той момант Марыя Мароз {глава перадвыбарчага штаба Святланы Ціханоўскай} патэлефанавала мне і прапанавала быць даверанай асобай. Я пагадзілася. Я была вельмі здзіўлена і рада гэтаму.
Потым мне патэлефанавала Святлана Ціханоўская - мы доўга размаўлялі, пра сітуацыю ў краіне, пра Сяргея. Мы дамовіліся, што ўвечары сустрэнемся.
Мы сустрэліся са Святланай у штабе Бабарыкі. Мяне вельмі падкупіла, што яна падышла, мяне абняла. Пры гэтым яна сама ледзь трымалася ад стомленасці на нагах - суткі не ела і не спала.
Сустрэча давераных асобаў прайшла вельмі хутка, за адну гадзіну. Усе былі на эмоцыях. Усе Святлану ўгаворвалі, каб яна ішла далей. Яна не хацела. Яна прасіла, каб мы ўсе напісалі ліст Сяргею, што гэта мы яе прымусілі {працягваць кампанію}. Сяргей быў супраць, каб яна балатавалася далей, ён разумеў, як гэта небяспечна для яе.
- Як давераная асоба, вы неяк удзельнічалі ў перадвыбарнай кампаніі?
- Я сказала адразу, што я на нелегальным становішчы і натуральна, ніякія пікеты я весці не змагу. Бо мяне забяруць адразу ж. Святлана адказала, што гэта няважна.
Але ўсе інфармацыйныя рэсурсы “Народнай Грамады, усе мае сілы, былі ў падтрымку гэтай кампаніі.
Пятага жніўня я з'ехала, схавалася. Калі ехала, у мяне трэсліся рукі і ногі, я разумела, што мне пагражае да 12 гадоў за заклік выходзіць на Плошчу супраць фальсіфікацыі выбараў. У цягніку я запісала відэа з заклікам і сказала, што адмаўляюся ад статусу даверанай асобы, каб не нашкодзіць Святлане. «Я заклікаю ўсіх на Плошчу. Я кажу толькі ад сябе, а не ад Святланы Ціханоўскай і “Народнай Грамады”, каб не падвесці нікога з тых людзей, якія знаходзяцца побач”.
15 жніўня я вярнулася ў Менск і стала жыла там да сярэдзіны снежня, хадзіла на ўсе маршы і акцыі, вяла ўсе нашы каналы і сацсеткі. Пасля выбараў "Народная Грамада" выпусціла рэзалюцыю, што мы прызнаем Святлану Ціханоўскую абраным легітымным прэзідэнтам.
- Вернемся да вашага зняволення {Вераніка Мішчанка была затрымана 7 чэрвеня і правяла ў СІЗА месяц}. Умовы ўтрымання сталі для вас шокам?
- Дзякуй Мікалаю Дзядку і Мікалаю Статкевічу (яны расказалі пра ўмовы зняволення). Так што я ўжо ведала, на што іду. Таму для мяне не стала ніякім прыніжэннем - нагнуцца, сесці, распрануцца і гэтак далей. Я ведала, што гэта турма і што турма будзе такой. Але я думала, што гэта будзе 15 дзён.
Але ўжо на наступны дзень мяне адправілі ў ШІЗА. Прыбралі матрацы, а потым яшчэ і пачалі падсаджваць бамжых. Маральна ратавала тое, што ў мяне была ідэйная мэта. Я ведала, што раблю тое, што мушу.
Трэба было неяк заняць свой дзень. Самае галоўнае - гэта спорт. Патрэбна зарадка раніцай (уначы спіш на голых нарах пры тэмпературы 15 градусаў).
Я кожны дзень праходзіла 5 кілямэтраў па камэры. Хада і практыкаванні дапамагалі сагрэцца. Плюс калі ты ходзіш, то вельмі добра працуе мозг. Натуральнай святла і паветра ў камеры няма і трэба неяк падтрымліваць сваё здароўе.
Цэлы дзень нешта робіш: мыццё, уборка ў камеры. Навучылася з гаспадарчага мыла шампунь рабіць - дні праходзяць хутчэй і лягчэй. Больш за ўсё мучылі холад і вошы, якія мяне ў карцэры з'елі практычна. Плюс не было вады. Пачалася вельмі моцная алергія.
Хачу сказаць дзякуй тым ахоўнікам, якія насілі ваду ў карцэр і пакідалі "кармушку" адкрытай, каб у мяне было паветра. Адзін ахоўнік прынёс гарачай вады, каб мне галаву памыць. Потым даведалася, што многім маім таварышам ніколі нічога не давалі ў карцэры і проста ігнаравалі іх просьбы.
- Як можна пабудаваць краіну для жыцця? І якая яна ў вашым уяўленні?
- Для пачатку самае галоўнае - сумленныя выбары. Калі абяруць годных людзей, якія змогуць будаваць гэтую краіну. Без сумленных выбараў нічога ня будзе.
- А якія менавіта выбары - мясцовыя, у парламент, прэзідэнцкія?
- Усе.
- З чаго пачаць?
- Рыба гніе з галавы. Калі мы не прыбярэм Лукашэнку - ніякіх сумленных выбараў не будзе. Калі будзе Ярмошына лічыць - ніякіх выбараў не будзе. Пачынаем усё ж такі з прэзідэнта. Далей - парламент і потым ужо мясцовыя выбары.
Лукашэнка прыбраў мясцовае самакіраванне. Я памятаю, мэра выбіралі, суддзяў выбіралі. А ён выбудаваў сваю вертыкаль па прынцыпе мафіі.
- Мусіць усё пачалося з 1996.
- Так. Пасля рэферэндуму. У далейшым пайшлі ўжо ўказы дэкрэты. Тамака нават усачыць складана было. А далей я вось як прадпрымальнік магу сказаць - нам не трэба дапамагаць. Проста не замінайце нам.
- Акрамя законаў павінен быць яшчэ і суд - справядлівы суд, які будзе сачыць за іх выкананнем, згодныя?
- Галоўны закон - гэта Канстытуцыя. Ніякіх указаў, ніякіх дэкрэтаў. Калі будуць выбары на ўсіх узроўнях і, калі будуць падзеленыя галіны ўлады так, як яны павінны быць падзеленыя ў дэмакратычных краінах. Судовая, выканаўчая, заканадаўчая. Тады ўсё хутка стане на свае месцы.
Я як прадпрымальнік памятаю 1999 год - суды яшчэ былі справядлівыя і не было 94 ці 98 адсоткаў абвінаваўчых прысудаў. Нідзе такога няма, каб штрафы былі закладзеныя ў бюджэт.
Пасля перамогі мая самая вялікая мара - зрабіць беларускую Швейцарыю з аднаго заходняга рэгіёна. Я нядаўна была ў Тракаі: наш рэгіён вельмі падобны да Тракайскага. Як інтэрнэт-маркетолаг я ведаю, як прыцягнуць інвестыцыі, зрабіць прывабным гэтае месца для людзей, як стварыць там працоўныя месцы. Стварыць курорт, як зрабілі Букавель ва Украіне, каб ён круглы год прымаў беларусаў і еўрапейцаў.
- Калі беларусы змогуць вярнуцца дадому, калі выйдуць на волю палітвязні?
- Лепш за ўсё пра гэта сказаў Ціханоўскі. У кожнага з беларусаў у руках ключ ад камеры палітвязняў.
- А калі атрымаецца адкрыць гэтую камеру?
- Я лічу, гэта адбудзецца тады, калі аб'яднаюцца лідэры апазіцыі. Вось калі будзе план, у які як летась на выбарах людзі павераць…
Тры з паловай працэнты патрэбны, каб усё змяніць. Тры з паловай працэнты актыўнага насельніцтва. Я думаю, сёньня нам хопіць 500 чалавек, якія змогуць нешта зьмяніць. Плошчы, нажаль, ужо не будзе.
- А што будзе? Палацавы пераварот?
- Можа быць і палацавы пераварот. Павінен быць "чорны лебедзь", нейкая падзея, якая ўсё зменіць. Мы бачым, што зараз у беларусаў эфект жабы ў кіпені. Гэта значыць, мы ўжо прыстасаваліся.
Па Менску ідзеш, ці з акна ты бачыш, што яны ездзяць. І ты прывыкаеш да таго, што жывеш сярод патрулёў. Пустыя вуліцы па нядзелях з патрулямі. І людзі працягваюць жыць.
У правінцыі ўсіх разбілі: Ліда, Гомель, Жлобін. Хто з'ехаў - хто сядзіць. Дзе былі забастоўкі – цяпер усё ціха. У мяне вось пляменніца пад крыміналкай. У яе дзеці. Яна кажа: "Што мне рабіць, пайсці легчы пад танкі?"
Людзі гатовы выйсці, але няма праграмы. І гэта не план ікс - а праграма. Санкцыі, забастоўка. Дзеянні ўнутры і звонку Беларусі. І хачу расчараваць - кветкі нікога больш не паднімуць.
Я думаю, што павінна быць чарада акцыяў. Якія будуць дзень-два-тры-тыдзень ісці. Партызанскія, гучныя, якія натхняюць большасць і дэзарганізаваць сілавікоў. Якія падымуць людзей ва ўсіх частках Беларусі адначасова.
І гэтыя акцыі павінны запусціць забастоўку, каб людзі не пайшлі на працу. Хто баіцца - няхай застаецца дома. Але плошчы, я думаю, ужо не будзе.
- Некалькі слоў пра сябе і пра партыю ў якой складаецца.
- Партыя называецца сацыял-дэмакратычная партыя "Народная Грамада" - не блытаць з "Грамадай". Наш лідэр - Мікалай Статкевіч амаль год знаходзіцца ў турме. Я - сябра прэзідыума, кіраўнік інфармацыйнай камісіі, адміністратар усіх інфармацыйных рэсурсаў партыі, ніводзін з якіх не быў страчаны ці захоплены, мне іх усё ўдалося захаваць. Я была Кандыдатам пратэсту па стратэгіі Мікалая Статкевіча.
Па прафесіі я відэамаркетолаг. Для таго як у мяне летась арыштавалі рахункі, я была ІП, намінальна я ім, мусіць, і застаюся. Нарадзілася і да 2019 года пражыла ў Жлобіне. Потым жыла ў Менску.
- Ці зарэгістраваная ваша партыя? Як доўга вы ў ёй знаходзіцеся і чаму вырашылі туды ўступіць?
- «Народная Грамада» не зарэгістраваная. Дзве прычыны. Па-першае, у прынцыпе ў нас партыі не рэгіструюць зараз. Другое - мы не падавалі спісы ў мінюст, каб не свяціць людзей. У нас нават у прэзентацыі гаворыцца: партыя, якая змагаецца. Вось гэтыя пастаянныя суткі, пастаянныя рэпрэсіі – гэта спадарожнікі як лідэраў, так і шараговых сяброў “Народнай Грамады”.
Сапраўды сказаць, я раней была вельмі актыўная ў грамадзянскім плане. Хаця і не ведала колькі ў нас партый і што за партыі, бо я, як і большасць беларусаў, не бачыла гэтага палітычнага жыцця. Партыя гэта была нешта такое эфемернае. Таму я са здзіўленнем даведалася, што ў нас у Беларусі больш за 20 партый, у тым ліку незарэгістраваных.
Да нейкага моманту мне хапала грамадзянскай актыўнасьці. Але калі прайшлі маршы недармаедаў у 2017 годзе, я вырашыла, што хачу змагацца мэтанакіравана, мне патрэбная нейкая партыя. Я разглядала і "Гавары праўду" і партыю Мілінкевіча, і іншыя партыі. Але так атрымалася, што я вельмі актыўная ў сацсетках - мне трапіўся на вочы пост Сяргея Спарыша. Знакамітае фота - дзе ён стаіць з чырвона-зялёным сцягам на плячах, а ў руках у яго бел-чырвона-белы.
І калі яго разам з Янам Грыбам заграблі тады з праспекта за чырвона-зялёны сцяг. І амапавец тады па сьцягу нагамі патаптаўся, вымазаў - у Сяргея быў класны пост. Я ў каментарах нешта напісала, Сяргей адказаў. Мы падпісаліся адзін на аднаго і пачалі размаўляць. І недзе праз пару месяцаў Сярожа папрасіў мяне зрабіць YouTube канал Мікалаю Статкевічу. І сказаў: "Толькі грошай у нас няма, мы не зарэгістраваны". Я адказала: «Вораг майго ворага - мой вораг. Нарэшце я магу зрабіць нешта рэальнае».
Я стварыла тады канал Мікалая Статкевіча. Выпусціла на ім некалькі відэа. А потым быў скандал. Чалавек хаваў у сябе на кватэры Мікалая Статкевіча, каб ён мог прыйсці на марш 25 сакавіка (у 2017 годзе). І Статкевіча высачылі - выкралі з гэтай кватэры.
Была вельмі непрыемная гісторыя. Як у нас любяць заўсёды вінаваціць усіх людзей, якія нешта робяць - у фэйсбуку, ва ўсіх сацсетках. І для мяне гэта было такім шокам - ну вось я прыйшла ў палітычную барацьбу, а тут такое. Я ціхенька адышла тады ад гэтага. Я па-ранейшаму Сяргею Спарышу дапамагала, усе пасады рабіла. Але ўжо ня так актыўна.
А потым я пераехала ў Менск. І пазнаёмілася з Мікалаем Статкевічам, паразмаўлялі, і пасля гэтага я стала актыўна ўдзельнічаць, пачала здымаць акцыі, пісаць пра іх. Так актыўна ўдзельнічала, што да выбараў 2019 года я раптам нечакана стала членам ЦК "Народнай Грамады" і кіраўніком інфармацыйнай камісіі.
Тады мы ішлі як кандыдаты ў дэпутаты на парламенцкую кампанію для таго, каб легальна стаяць на пікетах і размаўляць з людзьмі аб сітуацыі ў краіне.
- Вы, мусіць, сталі вядомыя прадстаўнікам сілавога апарата, прымільгаліся на акцыях. На вас быў ужо нейкі ціск у 2019 годзе, ці ён пачаўся толькі ў 2020?
- У ліпені 2019 года мая парламенцкая кампанія пачалася з інтэрв'ю ў Сяргея Ціханоўскага. Тады я спытала ў Сяргея: "Што, калі я скажу адкрыта: Лукашэнка павінен сысці?". Гэта быў лозунг нашай парламенцкай кампаніі: "Лукашэнка павінен сысці".
Ціханоўскі адказаў: "Я толькі за". На канале "Краіна для жыцця" гэта было першае палітычнае інтэрв'ю, пасля якога цалкам памянялася танальнасць канала. Да гэтага гасцямі Сяргея былі бізнесмены, ён смела і цікава будаваў інтэрв'ю з імі, канал добра рос. Пасля майго інтэрв'ю Ціханоўскі цалкам перайшоў на такія тэмы, на гасцей-палітыкаў, стаўшы першым у беларускім YouTube палітычным блогерам-ньюсмейкерам.
Што дзіўна - усю кампанію мы абаранілі. У нас былі ўсюды карыкатуры Лукашэнкі. І нічога ў адказ {рэакцыі ўладаў}. І нават калі Сяргей сабраў вялізны пікет, калі былі ўсе блогеры каля “Кароны”. Нават тады нічога не было - ніякіх рэпрэсій супраць нас.
Але потым пачаліся затрыманні. Першы - гэта Сяргей Ціханоўскі, пасля таго як ён зняў на плошчы Свабоды заключны мітынг, на якім мы спальвалі пасведчанні. Не паспеў ён выехаць з плошчы Свабоды, як яго спынілі даішнікі і сказалі, што машына ў вышуку. Нумары на ёй фальшывыя. На падставе гэтага Сяргея забралі ў ДАІ.
Ён паспеў даслаць галасавое паведамленне, нашы паехалі ў ДАІ, паднялі шум у сацсетках, і яго выпусцілі позна ўначы. Машыну затрымалі. І потым быў мітынг пад ДАІ, Сяргей сабраў чалавек сто мінімум. Дзе ён праспяваў сваю песню ПачусуйШаблыка.
А другі каго затрымалі ў гэтай кампаніі - Сяргей Спарыш. За тую кампанію было два рэпрэсаваныя – Сяргей Ціханоўскі і Сяргей Спарыш. Нас увогуле не чапалі. Таму мы спакойна ішлі ў прэзідэнцкую кампанію.
Мы разумелі, што нас чакае. Але мы думалі, што абароненыя статутам кандыдата ў прэзідэнты. Таму Статкевіч прапанаваў усім блогерам ісці Кандыдатамі пратэсту, у тым ліку Ціханоўскаму. Бо кандыдат у прэзідэнты быў абаронены гэтым статусам.
- Гэта значыць, вы думалі, што калі няма фармальнай нагоды, да вас чапляцца не будуць?
- Мы ішлі на выбары, каб на гэтых пікетах, як і ў парламенцкую кампанію, сустракацца з людзьмі, каб расказваць аб сітуацыі ў краіне. Гэта поўнасцю легальныя і законныя метады правядзення перадвыбарнай кампаніі. Але Лукашэнка тады ўжо вырашыў, што «любімую не аддасць». Ніхто з рэпрэсаваных ні разу не парушыў Канстытуцыю.
Так атрымалася, што паездкі Сяргея Ціханоўскага сталі каталізатарам прэзідэнцкай кампаніі. Яго зносіны з людзьмі ў гарадах працягнулі нашы восеньскія і зімовыя акцыі: скончылася парламенцкая кампанія, 15 лістапада - калі ёлку паставілі, і сабралася больш за тысячу людзей.
Потым канец лістапада - мітынг «Вольных беларусаў» з кардонным двайнікам НЕХТА. Потым пачаліся акцыі за незалежнасць (7-8 снежня, калі з Паўлам Севярынцам быў марш да расейскай амбасады і на плошчу Незалежнасці). Потым ковід, людзі расказвалі пра свае беды.
Беларусы паверылі, што яны змогуць пабудаваць краіну для жыцьця. Калі абяруць замест Лукашэнкі годнага прэзідэнта.
- Вы былі даверанай асобай Святланы Ціханоўскай на выбарах. Як гэта атрымалася?
- Мы з Валянцінам Троцкім былі ў здзіўленні, чаму нас абралі {даверанымі асобамі}. Справа ў тым, што калі я стала даверанай асобай Святланы Ціханоўскай, я ўсяго тыдзень як выйшла з ЦІПа (гэта было ў ліпені).
На наступны дзень пасьля вызваленьня я перайшла на нелегальнае становішча і хавалася наступныя дзевяць месяцаў. Я ведала, што на мне ўжо крыміналка. Сілавікі тады відаць сумняваліся каго ўзяць - мяне ці Спарыша.
І вось у той момант Марыя Мароз {глава перадвыбарчага штаба Святланы Ціханоўскай} патэлефанавала мне і прапанавала быць даверанай асобай. Я пагадзілася. Я была вельмі здзіўлена і рада гэтаму.
Потым мне патэлефанавала Святлана Ціханоўская - мы доўга размаўлялі, пра сітуацыю ў краіне, пра Сяргея. Мы дамовіліся, што ўвечары сустрэнемся.
Мы сустрэліся са Святланай у штабе Бабарыкі. Мяне вельмі падкупіла, што яна падышла, мяне абняла. Пры гэтым яна сама ледзь трымалася ад стомленасці на нагах - суткі не ела і не спала.
Сустрэча давераных асобаў прайшла вельмі хутка, за адну гадзіну. Усе былі на эмоцыях. Усе Святлану ўгаворвалі, каб яна ішла далей. Яна не хацела. Яна прасіла, каб мы ўсе напісалі ліст Сяргею, што гэта мы яе прымусілі {працягваць кампанію}. Сяргей быў супраць, каб яна балатавалася далей, ён разумеў, як гэта небяспечна для яе.
- Як давераная асоба, вы неяк удзельнічалі ў перадвыбарнай кампаніі?
- Я сказала адразу, што я на нелегальным становішчы і натуральна, ніякія пікеты я весці не змагу. Бо мяне забяруць адразу ж. Святлана адказала, што гэта няважна.
Але ўсе інфармацыйныя рэсурсы “Народнай Грамады, усе мае сілы, былі ў падтрымку гэтай кампаніі.
Пятага жніўня я з'ехала, схавалася. Калі ехала, у мяне трэсліся рукі і ногі, я разумела, што мне пагражае да 12 гадоў за заклік выходзіць на Плошчу супраць фальсіфікацыі выбараў. У цягніку я запісала відэа з заклікам і сказала, што адмаўляюся ад статусу даверанай асобы, каб не нашкодзіць Святлане. «Я заклікаю ўсіх на Плошчу. Я кажу толькі ад сябе, а не ад Святланы Ціханоўскай і “Народнай Грамады”, каб не падвесці нікога з тых людзей, якія знаходзяцца побач”.
15 жніўня я вярнулася ў Менск і стала жыла там да сярэдзіны снежня, хадзіла на ўсе маршы і акцыі, вяла ўсе нашы каналы і сацсеткі. Пасля выбараў "Народная Грамада" выпусціла рэзалюцыю, што мы прызнаем Святлану Ціханоўскую абраным легітымным прэзідэнтам.
- Вернемся да вашага зняволення {Вераніка Мішчанка была затрымана 7 чэрвеня і правяла ў СІЗА месяц}. Умовы ўтрымання сталі для вас шокам?
- Дзякуй Мікалаю Дзядку і Мікалаю Статкевічу (яны расказалі пра ўмовы зняволення). Так што я ўжо ведала, на што іду. Таму для мяне не стала ніякім прыніжэннем - нагнуцца, сесці, распрануцца і гэтак далей. Я ведала, што гэта турма і што турма будзе такой. Але я думала, што гэта будзе 15 дзён.
Але ўжо на наступны дзень мяне адправілі ў ШІЗА. Прыбралі матрацы, а потым яшчэ і пачалі падсаджваць бамжых. Маральна ратавала тое, што ў мяне была ідэйная мэта. Я ведала, што раблю тое, што мушу.
Трэба было неяк заняць свой дзень. Самае галоўнае - гэта спорт. Патрэбна зарадка раніцай (уначы спіш на голых нарах пры тэмпературы 15 градусаў).
Я кожны дзень праходзіла 5 кілямэтраў па камэры. Хада і практыкаванні дапамагалі сагрэцца. Плюс калі ты ходзіш, то вельмі добра працуе мозг. Натуральнай святла і паветра ў камеры няма і трэба неяк падтрымліваць сваё здароўе.
Цэлы дзень нешта робіш: мыццё, уборка ў камеры. Навучылася з гаспадарчага мыла шампунь рабіць - дні праходзяць хутчэй і лягчэй. Больш за ўсё мучылі холад і вошы, якія мяне ў карцэры з'елі практычна. Плюс не было вады. Пачалася вельмі моцная алергія.
Хачу сказаць дзякуй тым ахоўнікам, якія насілі ваду ў карцэр і пакідалі "кармушку" адкрытай, каб у мяне было паветра. Адзін ахоўнік прынёс гарачай вады, каб мне галаву памыць. Потым даведалася, што многім маім таварышам ніколі нічога не давалі ў карцэры і проста ігнаравалі іх просьбы.
- Як можна пабудаваць краіну для жыцця? І якая яна ў вашым уяўленні?
- Для пачатку самае галоўнае - сумленныя выбары. Калі абяруць годных людзей, якія змогуць будаваць гэтую краіну. Без сумленных выбараў нічога ня будзе.
- А якія менавіта выбары - мясцовыя, у парламент, прэзідэнцкія?
- Усе.
- З чаго пачаць?
- Рыба гніе з галавы. Калі мы не прыбярэм Лукашэнку - ніякіх сумленных выбараў не будзе. Калі будзе Ярмошына лічыць - ніякіх выбараў не будзе. Пачынаем усё ж такі з прэзідэнта. Далей - парламент і потым ужо мясцовыя выбары.
Лукашэнка прыбраў мясцовае самакіраванне. Я памятаю, мэра выбіралі, суддзяў выбіралі. А ён выбудаваў сваю вертыкаль па прынцыпе мафіі.
- Мусіць усё пачалося з 1996.
- Так. Пасля рэферэндуму. У далейшым пайшлі ўжо ўказы дэкрэты. Тамака нават усачыць складана было. А далей я вось як прадпрымальнік магу сказаць - нам не трэба дапамагаць. Проста не замінайце нам.
- Акрамя законаў павінен быць яшчэ і суд - справядлівы суд, які будзе сачыць за іх выкананнем, згодныя?
- Галоўны закон - гэта Канстытуцыя. Ніякіх указаў, ніякіх дэкрэтаў. Калі будуць выбары на ўсіх узроўнях і, калі будуць падзеленыя галіны ўлады так, як яны павінны быць падзеленыя ў дэмакратычных краінах. Судовая, выканаўчая, заканадаўчая. Тады ўсё хутка стане на свае месцы.
Я як прадпрымальнік памятаю 1999 год - суды яшчэ былі справядлівыя і не было 94 ці 98 адсоткаў абвінаваўчых прысудаў. Нідзе такога няма, каб штрафы былі закладзеныя ў бюджэт.
Пасля перамогі мая самая вялікая мара - зрабіць беларускую Швейцарыю з аднаго заходняга рэгіёна. Я нядаўна была ў Тракаі: наш рэгіён вельмі падобны да Тракайскага. Як інтэрнэт-маркетолаг я ведаю, як прыцягнуць інвестыцыі, зрабіць прывабным гэтае месца для людзей, як стварыць там працоўныя месцы. Стварыць курорт, як зрабілі Букавель ва Украіне, каб ён круглы год прымаў беларусаў і еўрапейцаў.
- Калі беларусы змогуць вярнуцца дадому, калі выйдуць на волю палітвязні?
- Лепш за ўсё пра гэта сказаў Ціханоўскі. У кожнага з беларусаў у руках ключ ад камеры палітвязняў.
- А калі атрымаецца адкрыць гэтую камеру?
- Я лічу, гэта адбудзецца тады, калі аб'яднаюцца лідэры апазіцыі. Вось калі будзе план, у які як летась на выбарах людзі павераць…
Тры з паловай працэнты патрэбны, каб усё змяніць. Тры з паловай працэнты актыўнага насельніцтва. Я думаю, сёньня нам хопіць 500 чалавек, якія змогуць нешта зьмяніць. Плошчы, нажаль, ужо не будзе.
- А што будзе? Палацавы пераварот?
- Можа быць і палацавы пераварот. Павінен быць "чорны лебедзь", нейкая падзея, якая ўсё зменіць. Мы бачым, што зараз у беларусаў эфект жабы ў кіпені. Гэта значыць, мы ўжо прыстасаваліся.
Па Менску ідзеш, ці з акна ты бачыш, што яны ездзяць. І ты прывыкаеш да таго, што жывеш сярод патрулёў. Пустыя вуліцы па нядзелях з патрулямі. І людзі працягваюць жыць.
У правінцыі ўсіх разбілі: Ліда, Гомель, Жлобін. Хто з'ехаў - хто сядзіць. Дзе былі забастоўкі – цяпер усё ціха. У мяне вось пляменніца пад крыміналкай. У яе дзеці. Яна кажа: "Што мне рабіць, пайсці легчы пад танкі?"
Людзі гатовы выйсці, але няма праграмы. І гэта не план ікс - а праграма. Санкцыі, забастоўка. Дзеянні ўнутры і звонку Беларусі. І хачу расчараваць - кветкі нікога больш не паднімуць.
Я думаю, што павінна быць чарада акцыяў. Якія будуць дзень-два-тры-тыдзень ісці. Партызанскія, гучныя, якія натхняюць большасць і дэзарганізаваць сілавікоў. Якія падымуць людзей ва ўсіх частках Беларусі адначасова.
І гэтыя акцыі павінны запусціць забастоўку, каб людзі не пайшлі на працу. Хто баіцца - няхай застаецца дома. Але плошчы, я думаю, ужо не будзе.
Працягнуць
.png)