Савет ААН па правах чалавека 15 сакавіка апублікаваў неафіцыйную версію даклада па правах чалавека ў Беларусі. У выкладзеным у сетку 18-старонкавым дакладзе Упраўленне Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека (УВКПЧ) робіць выснову, што ў Беларусі было здзейснена злачынства супраць чалавечнасці. У дакладзе гаворыцца аб сексуальных і іншых катаваннях. 20 сакавіка на 55-й сесіі Рады ААН даклад будзе зачытаны.
Паводле ацэнкі УВКПЧ, з 1 мая 2020 года больш за 5500 чалавек, у тым ліку не менш як 55 дзяцей, былі асуджаныя ў крымінальным парадку па палітычна матываваных абвінавачаннях.
Пры падрыхтоўцы даклада было апытана 657 беларусаў. 29% заявілі аб катаваннях, 61% – пра жорсткае абыходжанне. Некаторыя атрымалі траўмы, якія змянілі іх жыццё, напрыклад, страту слыху, пераломы хрыбетніка, рук, ног, носа, пашкоджанне нерваў і г.д.
Наступствы: хранічныя захворванні, дэпрэсія і панічныя атакі, посттраўматычнае засмучэнне. Большасць ахвяр – мужчыны, у тым ліку адзін чалавек з інваліднасцю.
Арыштаваныя падвяргаліся гвалту, у многіх выпадках раўнасільнаму катаванням у 38 выпадках у 2022 годзе і 9 выпадках у 2023 годзе.
Ёсць падставы меркаваць, што беларускія сілавікі здзяйснялі згвалтаванні і іншыя формы сексуальнага гвалту, у тым ліку сексуальныя катаванні і прымус да агалення.
З раздзела «Высновы згодна з дастасавальным міжнародным правам»:
«Ацэньваючы сукупнасць усіх доказаў, сабраных за 3 гады сапраўднага мандата, ва УВКПЧ ёсць разумныя падставы зрабіць выснову аб тым, што ўрад правёў арганізаваную, бесперапынную і сістэматычную кампанію гвалту, рэпрэсій і пакаранняў у адпаведнасці або для прасоўвання палітыкі нападу на грамадзянскае насельніцтва, канкрэтна ахарактарызаванае і пазначанае як рэальная ці меркаваная апазіцыя, з мэтай прымусіць замаўчаць, здушыць, перашкодзіць і стрымаць такую апазіцыю ці далейшыя яе праявы, як у публічнай прасторы, так і ў прыватным парадку. У рамках міжнароднага крымінальнага права пераслед вызначаецца як наўмыснае і сурʼёзнае пазбаўленне асноўных правоў насуперак міжнароднаму праву па прыкмеце прыналежнасці да той ці іншай групы ці іншай супольнасці. Прымаючы да ўвагі (i) спектр парушэнняў правоў чалавека, апісаных у гэтым дакладзе, учыненых супраць рэальных ці меркаваных палітычных апазіцыянераў дыскрымінацыйным чынам, (ii) іх характар і цяжар у тым, што тычыцца правоў на жыццё, фізічную недатыкальнасць і бяспеку і на свабоду ад адвольнага затрымання, а таксама ў тым, што тычыцца ажыццяўлення іншых асноўных свабод, і (iii) характар іх сістэматычнага здзяйснення праз прававы і інстытуцыйны апарат дзяржавы, з заахвочваннем на самым высокім узроўні, УВКПЧ ёсць разумныя падставы меркаваць, што было здзейснена злачынства супраць чалавечнасці. У форме пераследу разам з іншымі спадарожнымі дзеяннямі, якія могуць быць устаноўлены як следства апісаных парушэнняў правоў чалавека».
З раздзела «Прыцягненне да адказнасці»:
«Заявы аб катаваннях і іншых відах жорсткага абыходжання ігнараваліся, уключаючы суддзямі, нават калі ім прадстаўляліся пераканаўчыя доказы».
«УВКПЧ працягнула збіраць і захоўваць інфармацыю і доказы, якія адносяцца да асоб, якія, як мяркуецца, маюць дачыненне да здзяйснення вышэйзгаданых грубых парушэнняў правоў чалавека і магчымых злачынстваў у рамках міжнароднага права. Сюды ўваходзяць вышэйшыя палітычныя і камандныя пасады і іншыя чыноўнікі, якія ўвялі ў выкананне прававы рэжым, скіраваны супраць рэальных ці меркаваных палітычных апазіцыянераў. Ступень індывідуальнай крымінальнай адказнасці заслугоўвае далейшага расследавання і вызначэнні кампетэнтнымі судовымі органамі з ужываннем міжнародных стандартаў».
Чаму гэта важна? Калі злачынствы рэжыму Лукашэнкі будуць прызнаныя злачынствамі супраць чалавечнасці (пазбаўленне волі, катаванні, забойствы, згвалтаванні і іншыя формы сексуальнага гвалту, гвалтоўныя знікненні, пераследы і дэпартацыі), то яны будуць разглядацца як міжнародныя злачынствы. Даклад ААН можа быць абгрунтаваннем для Савета бяспекі ААН для падачы заявы аб узбуджэнні крымінальнай справы супраць Лукашэнкі ў Гаагскім судзе (Міжнародны крымінальны суд).
Варта адзначыць, што УВКПЧ уключыла ў даклад рэкамендацыі: ураду Беларусі – вызваліць дзяцей, не дапусціць асоб без грамадзянства і г.д.; дзяржавам-членам ААН – прыцягваць да адказнасці ў нацыянальных судах, садзейнічаць міжнароднай абароне бежанцаў, забяспечыць дадатковыя меры абароны для асоб, якія былі вымушаны пакінуць краіну, уключаючы садзейнічанне ў выдачы праязных дакументаў.
Паводле ацэнкі УВКПЧ, з 1 мая 2020 года больш за 5500 чалавек, у тым ліку не менш як 55 дзяцей, былі асуджаныя ў крымінальным парадку па палітычна матываваных абвінавачаннях.
Пры падрыхтоўцы даклада было апытана 657 беларусаў. 29% заявілі аб катаваннях, 61% – пра жорсткае абыходжанне. Некаторыя атрымалі траўмы, якія змянілі іх жыццё, напрыклад, страту слыху, пераломы хрыбетніка, рук, ног, носа, пашкоджанне нерваў і г.д.
Наступствы: хранічныя захворванні, дэпрэсія і панічныя атакі, посттраўматычнае засмучэнне. Большасць ахвяр – мужчыны, у тым ліку адзін чалавек з інваліднасцю.
Арыштаваныя падвяргаліся гвалту, у многіх выпадках раўнасільнаму катаванням у 38 выпадках у 2022 годзе і 9 выпадках у 2023 годзе.
Ёсць падставы меркаваць, што беларускія сілавікі здзяйснялі згвалтаванні і іншыя формы сексуальнага гвалту, у тым ліку сексуальныя катаванні і прымус да агалення.
З раздзела «Высновы згодна з дастасавальным міжнародным правам»:
«Ацэньваючы сукупнасць усіх доказаў, сабраных за 3 гады сапраўднага мандата, ва УВКПЧ ёсць разумныя падставы зрабіць выснову аб тым, што ўрад правёў арганізаваную, бесперапынную і сістэматычную кампанію гвалту, рэпрэсій і пакаранняў у адпаведнасці або для прасоўвання палітыкі нападу на грамадзянскае насельніцтва, канкрэтна ахарактарызаванае і пазначанае як рэальная ці меркаваная апазіцыя, з мэтай прымусіць замаўчаць, здушыць, перашкодзіць і стрымаць такую апазіцыю ці далейшыя яе праявы, як у публічнай прасторы, так і ў прыватным парадку. У рамках міжнароднага крымінальнага права пераслед вызначаецца як наўмыснае і сурʼёзнае пазбаўленне асноўных правоў насуперак міжнароднаму праву па прыкмеце прыналежнасці да той ці іншай групы ці іншай супольнасці. Прымаючы да ўвагі (i) спектр парушэнняў правоў чалавека, апісаных у гэтым дакладзе, учыненых супраць рэальных ці меркаваных палітычных апазіцыянераў дыскрымінацыйным чынам, (ii) іх характар і цяжар у тым, што тычыцца правоў на жыццё, фізічную недатыкальнасць і бяспеку і на свабоду ад адвольнага затрымання, а таксама ў тым, што тычыцца ажыццяўлення іншых асноўных свабод, і (iii) характар іх сістэматычнага здзяйснення праз прававы і інстытуцыйны апарат дзяржавы, з заахвочваннем на самым высокім узроўні, УВКПЧ ёсць разумныя падставы меркаваць, што было здзейснена злачынства супраць чалавечнасці. У форме пераследу разам з іншымі спадарожнымі дзеяннямі, якія могуць быць устаноўлены як следства апісаных парушэнняў правоў чалавека».
З раздзела «Прыцягненне да адказнасці»:
«Заявы аб катаваннях і іншых відах жорсткага абыходжання ігнараваліся, уключаючы суддзямі, нават калі ім прадстаўляліся пераканаўчыя доказы».
«УВКПЧ працягнула збіраць і захоўваць інфармацыю і доказы, якія адносяцца да асоб, якія, як мяркуецца, маюць дачыненне да здзяйснення вышэйзгаданых грубых парушэнняў правоў чалавека і магчымых злачынстваў у рамках міжнароднага права. Сюды ўваходзяць вышэйшыя палітычныя і камандныя пасады і іншыя чыноўнікі, якія ўвялі ў выкананне прававы рэжым, скіраваны супраць рэальных ці меркаваных палітычных апазіцыянераў. Ступень індывідуальнай крымінальнай адказнасці заслугоўвае далейшага расследавання і вызначэнні кампетэнтнымі судовымі органамі з ужываннем міжнародных стандартаў».
Чаму гэта важна? Калі злачынствы рэжыму Лукашэнкі будуць прызнаныя злачынствамі супраць чалавечнасці (пазбаўленне волі, катаванні, забойствы, згвалтаванні і іншыя формы сексуальнага гвалту, гвалтоўныя знікненні, пераследы і дэпартацыі), то яны будуць разглядацца як міжнародныя злачынствы. Даклад ААН можа быць абгрунтаваннем для Савета бяспекі ААН для падачы заявы аб узбуджэнні крымінальнай справы супраць Лукашэнкі ў Гаагскім судзе (Міжнародны крымінальны суд).
Варта адзначыць, што УВКПЧ уключыла ў даклад рэкамендацыі: ураду Беларусі – вызваліць дзяцей, не дапусціць асоб без грамадзянства і г.д.; дзяржавам-членам ААН – прыцягваць да адказнасці ў нацыянальных судах, садзейнічаць міжнароднай абароне бежанцаў, забяспечыць дадатковыя меры абароны для асоб, якія былі вымушаны пакінуць краіну, уключаючы садзейнічанне ў выдачы праязных дакументаў.
Працягнуць
.png)